موضوع اصلى این نوشتار، «زنان داراى همسر و در مجموعه خانواده‏» است و مقصود از اشتغال نیز هر گونه شغل و حرفه اقتصادى است که منشا درآمد باشد «جامعه‏» نیز در این جستار، گستره وسیعى دارد که شامل بازار، کارخانه‏ها، مراکز ادارى و خدماتى و و حتى خانه و کارهاى خانگى مى‏شود

سنت‏هاى ریشه دار اجتماعى و دینى، زنان را به سوى حفظ ارکان خانواده دعوت مى‏کند، اما هنجارهاى دنیاى متجدد - از دیگر سو - آنان را به حضور هر چه بیشتر در جامعه و همکارى فعال در مراکز اشتغال فرا مى‏خواند . حال چگونه مى‏توان این دو را با هم جمع کرد؟ در صورت به خطر افتادن یکى، اولویت‏با حفظ کدام است؟ و بالاخره در مهندسى جامعه و در سیاست گذارى‏هاى کلان و خرد، براى تعیین نقش زنان و مردان، نقشه صحیح کدام است؟ اشتغال بانوان یا عدم اشتغال آنان، کدام یک در اولویت قرار دارد؟

 

موضوع اصلى این نوشتار، «زنان داراى همسر و در مجموعه خانواده‏» است و مقصود از اشتغال نیز هر گونه شغل و حرفه اقتصادى است که منشا درآمد باشد . «جامعه‏» نیز در این جستار، گستره وسیعى دارد که شامل بازار، کارخانه‏ها، مراکز ادارى و خدماتى و ... و حتى خانه و کارهاى خانگى مى‏شود .

 

مفروضات اساسى زیر به وضوح از دیدگاه اسلام قابل استخراج هستند و در این مجموعه، به عنوان اصول موضوعه پذیرفته شده‏اند:

 

الف) تساوى زن و مرد در اصل آفرینش و گوهر اصلى انسانیت (روح)

«یا ایها الناس اتقوا ربکم الذى خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء» (1)

اى مردم! از پروردگارتان که شما را از نفس (گوهر) واحدى آفرید و جفتش را نیز از آن خلق نمود و از آن دو مردان و زنان بسیارى پراکنده کرد، پروا دارید .

ب) تساوى در وصول به بالاترین مراتب کمال و معنویت

«من عمل صالحا من ذکر او انثى و هو مؤمن فلنحیینه حیوة طیبة‏» (2)

هر مرد یا زن مؤمنى که عمل شایسته انجام دهد، قطعا او را با زندگى پاکیزه‏اى، حیات (حقیقى) بخشیم .

ج) مشارکت زنان و مردان در مسؤولیت اجتماعى

پیامبر اکرم (صلى‏الله علیه‏و آله) فرمودند: آگاه باشید که همگى شما چون چوپان و همگى در برابر هم مسؤولید . (3)

«و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» (4)

د) استقلال اقتصادى زنان و مردان

«للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن‏» (5)

 

براى مردان از آن چه کسب کرده‏اند، بهره‏اى است و براى زنان نیز از آن چه کسب کرده‏اند، بهره‏اى است .

اصول دیگرى نیز از جمله حاکمیت معنویت و قرب خدا در ارزش‏گذارى‏ها، اهمیت‏خانواده در تعالى و تربیت انسان‏ها و ... را مى‏توان در نظر گرفت که در صورت نیاز به آن‏ها اشاره مى‏کنیم .

پس از پذیرش اصول فوق، مدعاى اصلى مقاله، اولویت‏حضور جدى زنان در اداره امور داخلى خانواده است و اشتغال به طور کلى و به ویژه در خارج از خانه، مرتبه ثانوى دارد و پس از فراغت از مسؤولیت اولیه، مطلوبیت مى‏یابد . از جمله ادله ما در این استنتاج، عبارتند از:

1 . تحلیل ساختارى خانواده و توجه به تفاوت نقش‏ها

ساخت‏خانواده، مجموعه نامرئى انتظارات عملکردى است که شیوه‏هاى مراوده یا میان کنش‏هاى اعضاى خانواده را سامان مى‏دهد . خانواده سیستمى است که عملکرد آن از طریق الگوهاى مراوده‏اى صورت مى‏گیرد . مراودت یا میان کنش‏هاى تکرارى، الگوهایى به وجود مى‏آورند، مبنى بر این که چطور، چه وقت و با چه کسى رابطه برقرار مى‏شود و همین الگوها زیر بناى سیستم را نیز تشکیل مى‏دهند . الگوهاى مراوده‏اى، رفتار اعضاى خانواده را منظم مى‏کند . دو سیستم مقید کننده، باعث تداوم این الگوهاست . اولى همگانى و مستلزم قواعد جهانى است که بر سازمان خانواده حکومت مى‏کند; مانند سلسله مراتب قدرت که باید وجود داشته باشد و در آن، والدین و فرزندان از سطوح متفاوت اقتدار برخوردار باشند . هم چنین باید نقش‏هاى مکمل وجود داشته باشد; زن و شوهرى که اتکاى متقابل را پذیرفته و به صورت یک تیم عمل مى‏کنند . دومین سیستم مقید کننده خاص و مستلزم انتظارات متقابل اعضاى هر خانواده از یکدیگر است .

 

سیستم خانواده، وظایف خود را از طریق زیر منظومه‏هاى خود متمایز و اجرا مى‏کند . اعضا، زیر منظومه‏هاى خانواده را تشکیل مى‏دهند . جفت‏هایى از قبیل زن و شوهر، یا مادر و فرزند مى‏توانند زیر منظومه باشند . زیر منظومه زن و شوهرى، متشکل از دو بزرگسال با جنسیت‏هاى مخالف است که با هدف تشکیل خانواده به هم ملحق شده‏اند . زیر منظومه زن و شوهرى داراى تکالیف یا نقش‏هایى است که براى عملکرد خانواده حیاتى است . مهارت‏هاى اصلى لازم براى به ثمر رسیدن تکالیف این زیر منظومه، عبارت از «مکملیت‏» و «برون سازى متقابل‏» است; یعنى زن و شوهر باید الگوهایى به وجود آورند که در آن، هر کدام عملکرد دیگرى را در بسیارى زمینه‏ها حمایت و تکمیل کند . هم زن و هم شوهر، باید بخشى از مجزا بودن خود را براى کسب تعلق از دست‏بدهد . پافشارى زن و شوهر در حفظ حقوق مستقل خود، ممکن است زیر بار «به هم وابستگى‏» رفتن را در یک رابطه قرینه مختل کند . (6)

 

سالوادور مینوچین، (7) روانشناس آمریکایى و متخصص خانواده درمانى، با تحلیل ساختارى فوق از خانواده معتقد است: تداوم به هنجار یک خانواده در گرو انجام تکالیف مکمل از سوى هر یک از زن و شوهر است، و الا استرس‏هاى ناشى از عدم توجه به نقش‏ها، منشا اختلال در خانواده مى‏شود . بنابراین یکى از مبانى استنتاج‏ها در نهایت، توجه به این موضوع است که خانواده منظومه واحدى است و هر یک از اعضاى خانواده (در این جا منظور زن و شوهر است)، داراى تکالیف و نقش‏هاى ویژه است . با توجه به کارکردهاى موجود در خانواده و تکالیفى که در بین هست - مانند رفتار جنسى و تولید مثل، حمایت و مراقبت، جامعه پذیرى، عاطفه و همراهى، کارکردهاى اقتصادى، تربیت و ... - برخى از آن‏ها منوط به مشارکت طرفینى است، و برخى از آن‏ها با نوعى تقسیم کار در انجام وظایف نیز ممکن است، مانند تربیت و کارکرد اقتصادى .

 

فایل ورد 28 ص